"Staroświecka historia" Magda Szabó

Ta książka Szabó bardzo odbiega od jej pozostałych utworów. Staroświecka historia to biografia rodziny węgierskiej pisarki. Dodać jednak należy, że biografia bardzo nietypowa.
Przyczynkiem do napisania tej powieści był kupiony w sklepie ze starociami dzbanek z łabędziami. Autorka kupiła go nie pamiętając, iż właśnie taki sam dzbanek używany był w jej rodzinnym domu. Ten incydent był motorem do rozpoczęcia badań genealogicznych oraz odszukania własnych korzeni.

Szabó wybiega daleko w przeszłość, rozpoczynając swoją opowieść w pokoleniu jej prapradziadków. Historię najbardziej odległych pokoleń opowiada dość prędko - zapewne z braku wystarczających źródeł, a przede wszystkim opowieści świadków. Dopiero dziadków ze strony matki poznajemy bliżej - zasługują oni na wiele uwagi, bo to niezwykła para. Zakochani w sobie do nieprzytomności młodzi ludzie popełnili mezalians, a swoim nierozsądnym i rozrzutnym życiem zrazili do siebie rodziny. Efektem ich lekkomyślności jest samotność,  bieda, utrata dzieci i miłości. 

Główną bohaterką Staroświeckiej historii jest jednak Lenke Jablonczay - matka Szabó. Jej losy są tak fascynujące i w gruncie rzeczy skomplikowane, że nie sposób opisać je w kilku zdaniach. Zresztą nie chcę odbierać wam przyjemności lektury.

Szabó zalewa początkowo ogromną ilością nazwisk i powiązań rodzinnych - w orientacji pomaga spis postaci umieszczony na początku książki, ale przyznam szczerze, że nie jest łatwo. Nie rezygnujcie jednak w żadnym wypadku z lektury! To nie tylko biografia ale porządny kawałek węgierskiej historii. Autorka dba o szczegóły, osadza wszystkie wydarzenia rodzinne w historii Węgier, a nawet Europy. Opisując nowe perypetie rodzinne, zawsze szkicuje zmiany polityczno-społeczne, a także sposób życia oraz zwyczaje właściwie dla danego okresu czasu.

Znawca powieści Szabó odszuka wiele motywów wykorzystanych przez nią w innych powieściach - nie są to ewidentne wydarzenia, a raczej niuanse, stosunki rodzinne, drobne wydarzenia, które wydają się być kanwą innych utworów Węgierki.

Niełatwa ale pouczająca i niezwykle satysfakcjonująca lektura tej książki pozostanie zdecydowanie długo w mojej pamięci. Żałuję, że autorka nie pokusiła się o własną autobiografię!

Moja ocena: 4,5/6

Magda Szabó, Staroświecka historia (Régimódi történet), tł. Krystyna Pisarska, 425 str., Państwowy Instytut Wydawniczy 1988.