"Prowadź swój pług przez kości umarłych" Olga Tokarczuk

Gdzieś mi się obiło o uszy, że to najsłabsza książka Tokarczuk, że dziwna, że nietypowa. Skuszona nazwiskiem autorki kupiłam ją kiedyś w antykwariacie i tak sobie czekała na swoją kolej. Potem znalazłam zestawienie książek polskich pisarek sporządzone przez Krytykę Polityczną i postanowiłam zainspirować się tą listą w moich literackich wyborach. 

Mnie jednak książka Tokarczuk się podobała. Zima, płaskowyż w Kotlinie Kłodzkiej, tuż przy czeskiej granicy, zagubiona w lasach osada składająca się z trzech domów - w takim mikrokosmosie autorka umieściła akcję książki. Główna bohaterka to starsza, samotna kobieta. Janina Duszejko wiele w życiu przeżyła, budowała mosty w różnych zakątkach świata, uprawiała sport, mieszkała w wielu miejscach, a teraz poświęca swój czas uczniom, które z oddaniem uczy angielskiego oraz zwierzętom i astrologii. Duszejko to wioskowa niegroźna wariatka, stara panna, która zapewne z powodu braku dzieci i lepszych zajęć walczy o prawa zwierząt. Nikt jej nie bierze na serio, bo przecież chodzi tylko o zwierzęta, które, jak powszechnie wiadomo, duszy nie mają. Poza tym od zawsze na nie polowano i właściwie nie wiadomo o co tej babie chodzi. Tymczasem Duszejko kocha przyrodę, cierpi gdy słyszy odgłosy polowania i wpada rozpacz, gdy widzi porzucone szczątki zwierząt. 

Druga jej pasja to astrologia i stawianie horoskopów - układem planet tłumaczy wszystkie wydarzenia. 

Ta samotna kobieta wypowiada walkę mężczyznom. To oni rozbijają się samochodami, to oni mają pieniądze i poklask, to oni wreszcie polują. Gdy jeden z nich umiera, a potem znajdowanie są ciała kolejnych, nikt nie traktuje poważnie jej doniesień o zemście zwierząt. Co więcej - sama ośmiesza się swoim zachowaniem, przede wszystkim gdy jej czynami kieruje Gniew (wiele słów pisanych jest w powieści wielką literą). Co ciekawe Duszejko świadoma jest tego, w jaki sposób jest postrzegana przez postronnych, swej roli przeźroczystej staruszki czy nieszkodliwej wariatki i potrafi te atuty wykorzystać. 

Nie tylko Duszejko to bardzo barwna postać. Także inni mieszkańcy Kotliny Kłodzkiej warci są uwagi - Dyzio, który w wolnym czasie tłumaczy utwory Williama Blake'a, pracownica lumpeksu o niespełnionych ambicjach czy Mitoga - pedantyczny sąsiad Janiny. Tokarczuk wszystkich bohaterów szkicuje z przymrużeniem oka, celowo przejaskrawia opisy postaci. Jej obrazy nie są jednak prześmiewcze, to ciepła, dobroduszna wręcz ironia, pobłażliwe spojrzenie na dziwaków zaludniających małe, zapyziałe miasteczka. Lekkość pióra i słowotwórczy talent Tokarczuk podkreślają tę płaszczyznę powieści.

Moja ocena: 5/6

Olga Tokarczuk, Prowadź swój pług przez kości umarłych, 315 str., Wydawnictwo Literackie 2009.