"Die Hauptstadt" Robert Menasse

To kolejna laureatka Deutscher Buchpreis, która mnie zupełnie nie zachwyciła. Początkowo słuchałam tej powieści z zainteresowaniem, zachwycając się przede wszystkim sprawnością językową autora, ale po czasie zaczęła mnie męczyć mnogość charakterów oraz dłużyzny.

Akcja powieści rozgrywa się w Brukseli, w większości w instytucjach Unii Europejskiej. Nadszarpnięty image unii ma podreperować Fenia Xenopoulou, która wbrew swojej woli przesunięta została do wydziału kulturalnego. Urzędniczka stawia na wystawne świętowanie rocznicy powstania unii i zleca swoim pracownikom sporządzenie nowatorskiego konceptu. Martin Susmann wpada na pomysł, który jednak okaże się być bardzo kontrowersyjny i nie trafi w gust przedstawicieli poszczególnych państw. Jego pomysł oprze się na połączeniu Auschwitz ze współczesnością, i jedności z indywidualnością. Teorii zresztą w tej powieści jest wiele - mnogość bohaterów to mnogość opinii, a każda z nich opisane zostanie z należytą jej pieczołowitością. O ile początkowo z ciekawością czytałam o idei nowej stolicy Europy czy o gospodarczych problemach związanych z hodowlą świń, to po jakimś czasie miałam po prostu dość.

Oprócz unijnych urzędników, Menasse wprowadza całą gamę różnorakich postaci. Austriackiego potentata w hodowli świń, ostatniego żyjącego świadka holocaustu, który uciekł z transportu do obozu, komisarza, który prowadzi śledztwo w sprawie morderstwa w jednym z hoteli, od którego zostanie nagle, bez wyjaśnień odsunięty, austriackiego emerytowanego profesora ekonomii, który bierze udział w spotkaniach europejskiego think tanku oraz polskiego byłego zakonnika, który jest płatnym mordercą. I świnię. Prawdziwą świnię, która pojawia się w różnych zakątkach Brukseli, powodując chaos. Pewnie zastanawiacie się teraz, jak te wszystkie wątki się łączą - w pewien sposób autor je ze sobą powiązuje, ale swobodnie mógł zrezygnować z niektórych z nich.

Dla polskiego czytelnika ciekawe będą nawiązania do polski - Mateusz, wyżej wymieniony mnich, wraca do Polski, Martin Susmann jedzie na obchody uwolnienia obozu do Auschwitz. Menasse bardzo chętnie wstawia zdania w ojczystych językach swoich bohaterów, aczkolwiek w przypadku polskiego coś mu zdecydowanie nie wyszło albo zawiodła redakcja.

Dzięki tej powieści poznałam trochę bliżej pracę w Komisji Europejskiej, życie urzędników i wewnętrzne przepychanki - i to w sumie jedyna pozytywna strona mojej lektury. No może jeszcze lektor, który bardzo dobrze przeczytał tę powieść, a do tego bardzo starał się o poprawną wymowę obcych nazwisk. Sama akcja z pewnością bardzo szybko odejdzie w zapomnienie, choć o akcji trudno tutaj nawet mówić. Powinnam raczej powiedzieć, zaprezentowane przez autora w wypowiedziach poszczególnych bohaterów idee europejskie już odeszły w zapomnienie. Nie minął tydzień od lektury, a ja nie jestem w stanie dokładnie przytoczyć ich istoty.

Moja ocena: 3/6

Robert Menasse, Die Hauptstadt, 459 str., czyt. Christian Berkel, der Hörverlag 2017.

"Basia i tablet" Zofia Stanecka, Marianna Oklejak

To kolejna opowieść o Basi, którą bardzo chętnie czytamy. Chodzi w niej bowiem o tablet - gadżet, który może być przydatny, ale najczęściej denerwuje. Na przykład, gdy dziecko spotyka się z kolegami, a tam grupa chłopaków wisi nad jednym tabletem i obserwuje, jak jeden z nich gra. Albo gdy dziecko chce wreszcie wspólnie pobawić się lego, a zaproszony gość pyta od drzwi, gdzie tablet. Albo gdy wpatrzone w ekran dzieci nie wiedzą, co się wokół nich dzieje. Na szczęście mamy w domu tylko jeden tablet, do tego stary.

U Basi w domu nie było tabletu wcale, dopóki nie sprezentował go Jankowi Antek. Używany, pęknięty, ale tablet! Niestety urządzenie bardzo szybko doprowadzi do kłótni Dzieci przestają pomagać, nie są zainteresowane placem zabaw, za to wpatrują się w ekran. I walczą o pierwszeństwo w graniu. Gdy po przyjeździe na urlop, Basia rezygnuje ze wspólnego wyjścia, bo kusi ją tablet, mama ma dość. To okazja, by wytłumaczyć dzieciom, czym jest nałóg czy też nauk, jak to słowo zrozumiała Basia. Na szczęście rodzina Basi potrafi jeszcze spędzać czas razem, przytulać się, wspólnie grać i się kitwasić na łóżku. To ostatnie słowo mnie absolutnie zaskoczyło - nigdy go wcześniej nie słyszałam.

A teraz czas na mój coming out. Basia w nocy nakryła mamę łupiącą w łóżku na tablecie. W owocki. No więc, ehem, ja też w nocy łupię w łóżku w owocki, a właściwie w cukiereczki. I to jest pierwsza wspólna cecha mamy Basi i moja. Odetchnęłam z ulgą, bo dotąd wychodziło na to, że moje wychowanie to marna namiastka cierpliwości i pomysłowości basinej mamy.

 


Zofia Stanecka, Marianna Oklejak, Basia i tablet, 24 str., Literacki Egmont, Warszawa 2018.

"Jezioro" Bianca Bellová

Jezioro - żywiciel, źródło wody, ochłody, miejsce zadumy. Jezioro, które truje. I które znika. Człowiek korzysta z jego zasobów bez szacunku, niszcząc je. Najpierw niemożliwa jest kąpiel, ciało od razu pokrywa się wysypką. Potem brzeg coraz bardziej się oddala, pozostawiając toksyczny szlam. Ale to nie człowiek jest winny, lecz gniewa się duch jeziora. Zagniewanego ducha trzeba obłaskawić, więc wędrują do niego kolejne czółna ze zmarłymi lub nieuleczalnie chorymi. Nic nie zmienia beznadziei, jaka panuje w Borosie. Mężczyźni niby pracują, ale w zasadzie najchętniej piją. Kobiety znoszą bicie i rodzą zniekształcone dzieci. Młode dziewczyny próbują nie zostać zgwałcone przez panoszących się rosyjskich żołnierzy, choć i tak się im nigdy nie udaje. 

Nami dorasta w białym domku, pod czułym okiem babci. W jego świadomości rodzą się pytania, jego ciało go zdumiewa. Zachwyca milcząca Zaza. Gdy babcia odchodzi do ducha, nadchodzą ciężki czasy dla Namiego. Nie ma wyboru, życie w Boros stało się nie do zniesienia i chłopak wyrusza do miasta, gdzie ma nadzieję odnaleźć matkę. Zanim jednak do tego dojdzie, Nami dorośnie, sam się wychowa. Ciężką pracą i doświadczeniami. Spotka życzliwych mu ludzi i szaleńców, zobaczy jak żyją inni, pozna smak alkoholu i prostytutki. 

W tej powieści nie ma miejsca na nadzieję, szczęśliwe zakończenie i radość. Tak jak ginie jezioro, tak zanikają więzi międzyludzkie. Społeczność wokół zbiornika żyje w maraźmie, zagubieniu, rozedrganiu. Panuje tu przemoc, brak zaufania, rozpad więzi społecznych. Nami musi odnaleźć siebie w takich warunkach, przepoczwarzyć się, parafrazuję tu tytuły poszczególnych części, w osobę dorosłą. Temu nastrojowi towarzyszy oszczędna i dosadna proza autorki. Bellová jest mistrzynią krótkich, celnych zdań, które trudno zapomnieć. Bywają one przykre, wulgarne, ale także czułe. Zawsze są zachwycające w swojej prostoście. 

To świetna książka, która na długo pozostanie w pamięci. To typ prozy, który idealnie wpisuje się w mój gust literacki. Realistyczny, bez przesadnych ozdobników, pełen treści. I smutku.

Moja ocena: 6/6

Bianca Bellová, Jezioro, tł. Anna Radwan-Żbikowska, 224 str., Wydawnictwo Afera 2018.

"W ogrodzie pamięci" Joanna Olczak-Ronikier

Od wielu lat mniej lub bardziej intensywnie zajmuje się genealogią mojej i męża rodziny - przeglądam stare księgi, dokumenty, mozolnie rozszyfrowuje akty w przeróżnych językach, łączę wątki, gubię je, tracę nadzieję i na nowo ją odzyskuję, korzystam z cennej pomocy innych genealogów i dalekich krewnych. Uwielbiam to. To zajęcie łączy w sobie wiele fascynujących dziedzin, takich jak historia czy językoznawstwo, a także wymaga żyłki detektywistycznej.

Joanna Olczak-Ronikier udała się w podróż w przeszłość, rozpoczynając powieść o swoich przodkach od pradziadków ze strony matki. To bardzo ciepła, pełna czułości, uwagi i skromności powieść. Autorka traktuje swoich przodków z ogromnym szacunkiem, opisuje ich życie, myśli, charaktery, losy z wielką ostrożnością. Robi to po prostu pięknie. Bez patosu, bez krzty wyższości. Z miłością i czułością. A przy tym jej dzieje rodzinne czyta się jak kryminał. Liczne rodzeństwo matki rozsiane po całej Europie bardzo różni się kolejami losu, a przede wszystkim mimo wojny i utraty wielu rodzinnych pamiątek, autorka nadal może korzystać z setek dokumentów, listów, fotografii. Jej pochodzenie ułatwia badania genealogiczne. Inteligenckie pochodzenie, rozliczna działalność naukowa i polityczna w rodzinie oznacza wiele tekstów źródłowych, możliwości odnalezienia artykułów, świadków, wspomnień w opowieściach osób postronnych. Czytając tę powieść, zazdrościłam Joannie Olczak-Ronikier, że nie musi opierać się tylko na koślawych wpisach w księgach chrztów, ślubów czy zgonów. Że ma tak barwną rodzinę do opisania. Zazdrościłam jej jednak tyko troszeczkę, tylko czując się genealożką. Bo przodkowie autorki wiele wycierpieli, będąc Żydami, socjalistami, osobami niepokornymi musieli liczyć się z trudnym losem.

Nie będę rozpisywać się o historii życia poszczególnych osób - nie sposób z resztą cokolwiek streścić. Zbyt wiele postaci, zbyt poplątane dzieje, bym chciała psuć wam przedsmak lektury.
Historia rodziny jest dla autorki jednak także przyczynkiem do rozważań o tożsamości, jej poszukiwaniu, życiu między dwoma kulturami.
Zachęcam was bardzo do sięgnięcia po tę książkę - rewelacyjny tekst, uzupełniają fotografie, dokumenty i piękne drzewo genealogiczne. 

Moja ocena: 6/6

Joanna Olczak-Ronikier, W ogrodzie pamięci, 357 str., Wydawnictwo Znak, Kraków 2008.

Statystyka wrzesień 2018

 


Przeczytane książki: 11

Ilość stron: 3629

Przeczytane tytuły: 

- "Colas Breugnon" Romain Rolland
- "Małgosia contra Małgosia" Ewa Nowacka
- "W Dolinie Muminków" Tove Jansson
- "Nad piękną modrą Drevnicą" Antonín Bajaja
- "Po trochu" Weronika Gogola
- "Tygrys i Róża" Małgorzata Musierowicz
- "Chamowo" Miron Białoszewski
- "Jadąc do Babadag" Andrzej Stasiuk
- "Kruso" Lutz Seiler
- "Harry Potter i Kamień Filozoficzny" J. K. Rowling
- "Dom sióstr" Charlotte Link

Najlepsza książka: "Po trochu" Weroniki Gogoli

Deutscher Buchpreis czyli o niemieckiej Nike

Oczekiwaniu na ogłoszenie laureata Deutscher Buchpreis towarzyszą mi zawsze podobne emocje, jak w przypadku Nagrody Nobla czy Nike. Uwielbiam nagrody, zestawienia, statystyki i choć nie zawsze są one gwarancją dobrej lektury, to traktuję je jako swoisty drogowskaz literacki. Oczekując na tegoroczną książkę-laureatkę chciałam wam przedstawić dotychczasowych zwycięzców, którzy doczekali się tłumaczenia na język polski i zachęcić was do sięgnięcia po którąś z tych powieści. Każda z nich jest tego warta, choć z tych przetłumaczonych czytałam dotychczas tylko cztery. 

    

Najstarszą lauretką Deutscher Buchpreis, z 2005 roku, przetłumaczoną na język polski przez Karoline Niedenthal, jest "U nas wszystko dobrze" Arno Geigera. Pisałam o niej tutaj. Proszę nie kierujcie się koszmarną okładką, bo ta powieść może zainteresować! Jest mocno osadzona w austriackiej rzeczywistości i choć mnie nie zachwyciła, to jednak ukazuje spory fragment historii i przemian w tym państwie, co dla mnie zawsze jest dużym atutem.

W 2007 roku laureatką została "Południca" Julii Franck, którą od lat mam na kindle i dotąd niestety nie przeczytałam. Powieść przełożył Krzysztof Jachimczak. Tej jesieni/zimy postanowiłam przeczytać wszystkie nagrodzone książki, więc tekstu o "Południcy" spodziewajcie się niebawem.

W 2010 nagrodzono powieść mieszkającej w Szwajcarii emigrantki z Bałkanów. To chyba moja ulubiona laureatka, przede wszystkim ze względu na bardzo interesującą mnie problematykię emigracji i integracji. "Gołębie wzlatują" wydało u nas Wydawnictwo Czarne, a przetłumaczyła Elżbieta Kalinowska. Moją recenzję, napisaną swego czasu dla magazynu Archipelag, znajdziecie tu.

Bardzo podobała mi się także laureatka z 2011 roku, powieść Eugena Ruge "W czasach, gdy ubywało światła", przetłumaczona przez Ryszarda Wojnakowskiego, a wydana przez Czarną Owcę. To szeroko zakrojona powieść, obrazująca upadek NRD na przykładzie losów jednej rodziny. Także tę książkę recenzowałam dla magazynu Archipelag, mój tekst można przeczytać tutaj. 

Ostatnia, dość świeża lauretka, bo z 2014 roku to "Kruso" Lutza Seilera, którą przetłumaczyła Dorota Stroińska, a opublikowało Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jestem świeżo po lekturze tej powieści i jest to książka, która najmniej mi się podobała. Pisałam o niej zaledwie kilka dni temu, tutaj.

Cieszę się, że choć pięć laureatów zostało przetłumaczonych na język polski i mam nadzieję, że sięgnięcie choć po jedną z tych powieści. Mam wrażenie, że w Polsce mało się czyta i mało się wydaje współczesnej literatury niemieckiej, która ma naprawdę wiele do zaoferowania. Sama żałuję, że czytam jej stosunkowo mało, wciąż koncentruję się na polskich wydawnictwach, poza tym czytelniczo wybiegam także do krajów bardzo egzotycznych, a dla Niemiec zawsze brakuje mi czasu.

"Kruso" Lutz Seiler

Wrzesień miesiącem nudnej książki - bo i laureatka Deutscher Buchpreis z 2014 roku i nominowana do Nagrody Angelusa powieść Kruso zupełnie mnie nie zachwyciła.

Edgar Bendler - student literatury z Halle porzuca swoje dotychczasowe życie i wyjeżdża. Udaje się na malutką wyspę Hiddensee - miejsce, które w NRD miało kultowy status. Było azylem dla myślących inaczej, krytykujących system, wyrzutków społecznych i tych, którzy przed kimś lub czymś uciekali. Edgar dociera na wyspę latem 1989 roku i znajduje zatrudnienie w jednej z restauracji jako pomywacz. Stopniowo poznaje panującą na wyspie hierarchię, zwyczaje, społeczność uciekinierów, a także tereny wojskowe. Ludzie, żyjący na Hiddensee tworzą swoistą komunę, której niepisanym przywódcą jest Kruso. Alexander Krusowitsch. Zbieżność przezwiska z Robinsonem Cruzoe nie jest przypadkowa. 

Edgar stopniowo pracuje na swoją pozycję na wyspie, a gdy zostaje przyjacielem Kruso od razu podskakuje w hierarchii. Obu mężczyzn połączą wiersze Georga Trakla i pewien detal z przeszłości. Oboje przeżyli stratę, z którą nigdy się nie pogodzili. Odosobnienie na wyspie ma swoje zalety i wady - okazuje się, że wielu z uciekinierów traktuje Hiddensse jako możliwość ucieczki do Danii. Wpław. Ucieczki, która nie zawsze się udaje. 

To powieść o wolności, a raczej o poczuciu wolności. Hiddensee je daje, ale nie na zawsze. Wewnętrzna emigracja nie jest rozwiązaniem na całe życie. Każdy z nowych mieszkańców na swój własny sposób szuka możliwości ucieczki. Seiler wyśmienicie włada piórem - jego język, styl może tylko zachwycić, a atmosfera na wyspie jest wręcz namacalna. Choćby dzięki temu, powinna to być powieść, która mnie zainteresuje. Niestety, rozmowy, wydarzenia na wyspie zupełnie do mnie nie przemawiały. Nie mój świat, nie moja percepcja. Nie byłam w stanie wskrzesać w sobie sympatii do choćby jednej postaci w tej powieści. Gdybym jej nie słuchała, podejrzewam, że nie skończyłabym lektury. W zasadzie jedynym ciekawym fragmentem jest zakończenie, które przenosi czytelnika do współczesności.

Moja ocena: 2/6

Lutz Seiler, Kruso, 484 str., czyt. Franz Dinda, Hörbuch Hamburg 2004.